منوی دسته بندی

نگاهی گذرا به نهادهای ناظر بر حرفه حسابرسی در ایران و جهان

تهیه و تالیف:  دکتر حمیدرضا کیهانی

  • پیشگفتار :

ضرورت وجود حسابرس و انجام حسابرسی در شرکتها، اول بار در قانون تجارت مصوب سال 1311 و سپس در اصلاحیه قانون تجارت سال 1347 ایران مطرح شد مطابق اصلاحیه اخیر قانون تجارت که کماکان در حوزه فعالیتهای اقتصادی کشور جاری است، مقرر شد که شرکتهای سهامی عام صورت حساب سود و زیان و ترازنامه خود را به همراه گزارش حسابداران رسمی جهت تصمیم گیری تحویل مجمع عمومی عادی نمایند. در همین راستا پس از فراز و نشیبهای متعدد سازمان حسابرسی برای حسابرسی بخش عمومی در سال 1366 تأسیس و سپس مقدمات تشکیل جامعه حسابداران رسمی ایران به منظور ” تنظیم امور و اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی و نظارت بر کار حسابداران رسمی ” در سال 1372 و نهایتاً از سال 1380 آغاز به فعالیت نمود.

  • نهادهای ناظر بر موسسات حسابرسی ایران :

به جهت اهمیت گزارشات حسابرسی، لازم است که موسسات حسابرسی همواره تحت نظارت یک نهاد ناظر باشند. در شرایط کنونی دو مرجع رسمی امر نظارت بر حسابرسی را در کشور ایران بعهده دارند.

الف ) هیئت عالی نظارت سازمان حسابرسی

ب ) هیئت عالی نظارت جامعه حسابداران رسمی ایران

1-2- نهاد نظارتی بر سازمان حسابرسی ” هیئت عالی نظارت سازمان حسابرسی ” می باشد که بموجب ماده 8 اساسنامه جزو ارکان سازمان مذکور بوده و بموجب ماده 22 و تبصره آن مرکب از یک رئیس و چهار عضو می باشد. رئیس هیئت عالی نظارت و یک عضو با پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و تصویب هیئت وزیران و دو عضو با انتخاب رئیس دیوان محاسبات کشور و یک عضو با پیشنهاد دادستان کل کشور منصوب می شوند. اهم وظایف نهاد نظارت مذکور بشرح زیر می باشد :

  • نظارت مستمر بر عملیات جاری سازمان حسابرسی و واحدهای اجرایی تابعه آن بمنظور جلوگیری از هرگونه انحرافات احتمالی و………..
  • مطالعه و بررسی دستورالعملها و روشهای حسابرسی و حصول اطمینان از کفایت آنها.
  • بررسی گزارشات حسابرسی بمنظور حصول اطمینان از تعقیب و اقدامات لازم در مورد متخلفین.
  • اجرای وظایف بازرس قانونی سازمان و واحدهای اجرایی تابعه
  • تأیید صلاحیت اشخاص حقیقی ای که به امر حسابرسی کارهای ارجاعی از طرف سازمان انتخاب می شوند.

2-2- نهاد نظارتی بر جامعه حسابداران رسمی ایران ” هیئت عالی نظارت جامعه حسابداران رسمی “نامیده می شود که بموجب ماده 4 اساسنامه جامعه بعنوان یکی از ارکان جامعه می باشد و مرکب از یک رئیس و دو نفر عضو بوده که از بین حسابداران رسمی عضو جامعه، توسط وزیر امور اقتصاد و دارایی برای مدت دو سال تعیین می شوند که اهم وظایف آن بشرح زیر می باشد :

  • رسیدگی و اظهارنظر درباره درستی اطلاعات مندرج در گزارش عملکرد سالانه شورای عالی و هیئت مدیره جامعه.
  • رسیدگی و اظهارنظر در خصوص صورتهای مالی و گزارش عملکرد سالانه جامعه که توسط هیئت مدیره تهیه می شود.
  • نظارت بر فعالیتهای جامعه برای حصول اطمینان از حسن اجرای امور.
  • نظارت بر فعالیتهای حرفه ای اعضای جامعه حسب مورد یا ارجاع وزیر امور اقتصاد و دارایی یا شورای عالی جامعه یا بنا به تشخیص هیئت عالی نظارت.
  • نظارت بر برگزاری انتخابات شورای عالی جامعه.

3 – نهادهای بین المللی ناظر بر موسسات حسابرسی:

در بسیاری از کشورهای پیشرو در امر حسابرسی و آنهائیکه علاقمند  به نظارت بر سازمان های اقتصادی خود و بهبود در روش های مالی و آسودگی خیال سرمایه گذاران در بنگاهها و واحدهای اقتصادی می باشند، از نهاد مستقل نظارتی بر عملکرد موسسات حسابرسی در کشورشان استفاده می کنند.

این نهادهای نظارتی توسط “مجمع بین المللی ناظران بر حسابرسان مستقل” 1 ( IFIAR )کنترل می شوند. برای آشنایی در ابتدا مناسب است که ذیلاً درباره این نهاد توضیحاتی ارائه شود.

3-1- نهاد بین المللی ناظر بر نهادهای نظارتی حسابرسان مستقل ( IFIAR )

این نهاد بین المللی در 15 دسامبر 2006  توسط 18 عضو ناظر مستقل از کشورهای مختلف در کشور فرانسه تأسیس شد و از زمان تأسیس، پیوسته نهادهای نظارتی جدید به عضویت نهاد مذکور پذیرفته و دائماً در حال گسترش بوده است. IFIAR هم اکنـون 55 عضو دارد که هر کدام از اعضاء در کشورهای خود نقش نهاد مستقل نظارتـی را ایفـا می­کنند. درصد فراوانی IFIAR  در حوزه های جغرافیایی مختلف در دنیا بشرح جدول زیر می باشد :

3-1-1- هدف اصلی IFIAR بهبود کیفیت حسابرسی در جهان بوده و بر فعالیتهای زیر تمرکز دارد :

الف – به اشتراک گذاردن اطلاعات و تجارب عملی نهادهای نظارتی با تمرکز بر بازرسی موسسات حسابرسی و حسابرسان مستقل.

ب – ترویج همکاری و یکپارچگی در حوزه فعالیت نظارتی اعضاء

ج – ایجاد و فراهم کردن بستری مناسب برای تعامل و گفتگو با دیگر سازمانهای بین المللی که به بالا رفتن کیفیت حسابرسی خود علاقه مند هستند.

2-1-3-IFIAR از زمان تأسیس تا پایان سال 2012 جلسات مربوط به تبادل اطلاعات مرتبط با بازرسی موسسات حسابرسی و همچنین، کارگاه های آموزشی را بصورت سالیانه و جلسات مجمع عمومی خود را در هر شش ماه برگزار می نمود، لیکن از سال 2013 جلسات مجمع عمومی IFIAR به طور سالیانه برگزار می شود. قابل ذکر است که آخرین جلسه مجمع عمومی این نهاد ناظر بین­المللی در آوریل 2018 با محوریت موضوعی خرابکاریهای عمدی و آینده حسابرسی برگزار شد، در همین راستا قابل ذکر است که در کنار مجامع عمومی و کارگاه ها، تعدادی “کارگروه” تشکیل می شود که حوزه نهادهای ناظر بر موسسات حسابرسی را مورد بررسی قرار می دهند. این کارگروهها هسته اصلی فعالیتهای IFIAR را تشکیل می دهند.

IFIAR-3-1-2از سال 2011 به عضویت ” گروه نظارت ” ( Monitoring GrourP ) درآمد. این گروه که خود زیرنظر سازمان بین المللی کمسیونهای اوراق بهادار 2 ( IOSCO ) می باشد،نظارت بر فعالیتهای تدوین استانداردهای مربوط به حسابرسی و حسابداری از سوی فدراسیون بین المللی حسابداران 3 (IFAC) و فعالیتهای ” هیئت نظارت بر منافع عمومی ” 4 ( PIOB )  را که این هیئت نیز زیر نظر IFAC می باشد، را بر عهده دارد و جلساتی را به منظور بحث پیرامون مسائل مربوط به کیفیت حسابرسی،  امور نظارتی و توسعه بازار که بر  موسسات حسابرسی تأثیر گذار هستند را تشکیل می دهند.

  • کارگروهها ( Working Groups )

در حال حاضر 5 کارگروه در IFIAR و به شرح زیر وجود دارند :

1-2-3- کارگروه سرمایه گذاران و سهامداران :

این کار گروه مسئولیت هماهنگی گفتگوهای IFIAR را با نمایندگان سرمایه گذاران و سایر ذینفعان در کمیته های حسابرسی ویژه و انتشار اطلاعات مربوط به این گفتگوها  را در وب سایت IFIAR بعهده دارد.

2-2-3- کارگروه کیفیت حسابرسی جهانی :

وظیفه این کار گروه هماهنگی جلسات و گفتگوهای در جریان IFIAR با موسسات حسابرسی عضو 5 (GPPC )که متشکل از 6 شبکه موسسه حسابرسی بین المللی می باشد  ( شامل موسسات حسابرسی BDO،  Deloitte، E&Y، PWC، KPMG  و  Grant Thornton )

3-2-3- کارگروه هماهنگی استانداردها

مسئولیت این کار گروه برگزاری همایش برای اعضای IFIAR به منظور تبادل دیدگاهها ، درباره اعلامیه های رسمی صادر شده از سوی هیئت استانداردهای بین المللی حسابرسی و اطمینان بخشی 6 (IAASB) و هیئت استانداردهای اخلاق حرفه ای برای حسابداران 7 (IESBA) می باشد.

4-2-3- کارگروه کارگاه بازرسی

مسئولیت این کار گروه سازمان دهی کارگاههای بازرسی سالیانه می باشد که این کار را با همکاری اعضای IFIAR انجام       می شود.

5-2-3- کارگروه همکاری بین المللی

مسئولیت این گروه بررسی راههای افزایش همکاری بین اعضای IFIAR و به اشتراک گذاشتن اطلاعات مربوط به بازرسی موسسات حسابرسی و قرارداد حسابرسی و همچنین شناسایی حوزه هایی که اعضای IFIAR می توانند در آنجا همکاری موثری داشته باشند، می باشد.

6-2-3- تمام نهادهای ناظر در کشورهای مختلف، عضو IFIAR هستند که اسامی آنها در سایت رسمی این سازمان (   www.ifiar.org) ثبت شده است، برای نمونه اسامی تعدادی از نهادهای ناظر واقع در کشورهای جهان به شرح زیر ذکر می شود :

کشورهای امارات، آلبانی، آلمان، اندونزی، ایتالیا،استرالیا، آمریکا، اتریش، آفریقای جنوبی، اسپانیا، ایرلند، انگلستان، بلژیک، برزیل، پرتقال، ترکیه، چک، روسیه، ژاپن، دانمارک، سنگاپور، سوئد، سوییس، فنلاند ، فرانسه ، کانادا، کره، لهستان، مصر، مالزی، مجارستان ، نروژ، هلند، یونان و…. که همگی از اعضای IFIAR  می باشند لیکن تاکنون ایران بنا به شرایط خاص به عضویت نهاد مذکور در نیامده است.

7-2-3- در جلسات IFIAR نهادها و سازمان های زیر به عنوان ناظر حضور دارند :

بانک جهانی، هیئت نظارت بر منافع عمومی (PIOB)، مجمع بین المللی ناظران بیمه 8 ( IAIS)، سازمان بین المللی کمیسیون اوراق بهادار ( IOSCO) و کمیسیون اروپا ( بخش مجریه اتحادیه اروپا )

  • نحوه عضویت در IFIAR

تمام ناظران بر موسسات حسابرسی می توانند به عضویت IFIAR در آیند که در این خصوص دارا بودن دو ویژگی زیر از لازمه های عضویت در این نهاد بین المللی می باشد :

  • نهاد ناظر می باید مستقل از حرفه حسابرسی باشد و به تعبیری این نهاد نمی تواند جزء موسسات حسابرسی، افراد و نهادهای حرفه ای و شرکتهای مرتبط با حرفه حسابرسی باشد.
  • مسئولیت نهاد ناظر صرفاً بازرسی از موسسات حسابرسی باشد به ویژه آن دسته از موسساتی که در حسابرسی شرکتهای سهامی عام دخیل هستند. قابل ذکر است که این مسئولیت نظارت می تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد.

تمام نهادهای ناظری که دارای دو ویژگی ذکر شده در بالا باشند می توانند به عضویت IFIAR در آیند. ضمناً چنانچه نهاد مذکور دارای توانایی لازم در پرداخت هزینه های سالیانه خود نباشد می تواند به صورت یک عضو وابسته به IFIAR ملحق شود. مدت زمان این نوع عضویت نمی تواند بیش از 2 سال باشد.

4 – ختم کلام

تا اینجا به نهادهای ناظر بر موسسات حسابرسی ایران و نهادهای بین­المللی ناظر بر موسسات حسابرسی پرداخته شد و بیان گردید که در خارج از ایران این نهاد نظارتی توسط “مجمع بین­المللی ناظران بر حسابرسان مستقل” یا همان IFIAR کنترل می­شوند که در خصوص مجمع مذکور و کارگروهها و نحوه عضویت در آن بشرح فوق توضیحاتی داده شد. امید است این مقاله مختصر نیاز به وجود یک نهاد نظارتی مستقل در کشور ایران را فراهم آورده باشد. در همین راستا توسط این کم بضاعت مقاله­ای تحت عنوان “نهادهای نظارتی در آمریکا” تهیه شده، که امید است در آینده­ای نزدیک توسط نشریه وزین حسابرس، چاپ و مورد استفاده همگان قرار گیرد. والسلام.

پی نوشتها :

  • IFIAR ):International  Forum of  Independent Audit Regulatiors(.
  • IOSCO ( International Organization of Securities Commissions )
  • IFAC ) Intertional Federation of Accountants(.
  • PIOB )Public interest Oversight Board(.
  • GPPC (Global Public Policy Committee).
  • IAASB( International Auditing and Assurance Standards Board).
  • IESBA ( International Ethics Standards Board for Accountants).
  • IAIS ( International Association of Insurance Supervisors).

منابع :

hamid وب‌سایت
مطالب مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *